Neden devredilir

  • Franchise veren, markanın ve zincirin yönetimine odaklanmak için veya devreder.
  • Franchise alan yerini taşımak, işini değiştirmek, işten çekilmek için devreder.
  • Kar eden ucuza kurduğu işletmeyi pahalıya satmak için devreder.
  • Kar edemeyen işten çekilmek için devreder.
  • Zarar eden sermayesinin bir kısmını kurtarabilmek için devreder.

Devir nedenini anlamak ve buna göre davranmak gerekir.

  • İşletmeci yetersiz kalmış, işi yönetemiyor, eleman çalıştıramıyor, müşterilerle iletişim kuramıyor, pazarlama yapamıyor, sermayesi yetmiyor, kazancı yetmiyor, enerjisi düşük, motivasyonu eksik olabilir. Devralan neyin eksik olduğunu anlar, düzelteceğine inanırsa alabilir. 
  • Müşteri kaçmış veya rakibe gitmiş, güçlü rakipler gelmiş, ucuz alternatifler çoğalmış, işi iyi bilenler artmış, içinde bulunulan AVM popülerliğini kaybetmiş olabilir. Devralan bu sorunları gideremez, ama aynı yerde farklı bir marka ve konsept açabilir.
  • Piyasa bozulmuş, ekonomi krize girmiş, tüketim azalmış, tüketici tercihleri değişmiş, sektör giderek zayıflamış, insanlar başka bölgeye taşınmış, satılan ürünler kısıtlanmış veya yasaklanmış, işyerine ulaşım zorlaşmış olabilir. Devralan bu gibi durumlardan kaçınmalıdır. 

Neden devralınır

Yeni kurullan iş franchise bile olsa risk içerir. Bölgedeki müşterinin ilgisi, seçilen yerin uygunluğu, işletmecinin becerisi, çalışanların seçimi karlılığı etkiler. Açılıştan sonra yaşanacak sorunlar mutlaka çözülür, bu bir öğrenme sürecidir. Alışma dönemi işletmecinin becerisine ve merkezin desteğine bağlı olarak bir ay da sürebilir, bir yıl da sürebilir. Biraz fazla masrafla da atlatılabilir, işin batmasıyla da sonuçlanabilir.

Hazır iş devir alındığında, başlangıçta yaşanan sorunlar atlatılmış, en uygun işletme koşulları sağlanmış olur. Devralan ertesi gün ne kazanacağını bilir.

Devir alınan işletmenin geçmişi incelenir, geleceğine yatırım yapılır.

  • Alınan bilgiler yeterli mi? Devredenden en az bir tam yılın bilgileri alınmalıdır. İşin gerektirdiği uzmanlık, sektörel riskler, yerin veya AVMnin beklenen olumsuz gelişmeleri, uzman personele bağımlılık, tedarikte zorluk veya pahalılık, çalışma saatlerinde kısıtlama, çalışanların ve müşterilerin işletmeyi suistimal etme riski, işe yönelik izin, yasak, ruhsat gibi zorunluluklar, sektörde karın düşmesine neden olacak sert rekabet öğrenilmelidir.
  • İstenen fiyat uygun mu? Devirlerde standart fiyat, emsal fiyat olmaz. Fiyat alıcının, satıcının, piyasanın koşullarına göre belirlenir, kişiden kişiye, günden güne değişebilir. Doğru fiyatı bulmak için hem teknik analiz, hem pazarlık yeteneği gerekir.
  • İş fırsat mı, tuzak mı? İlk bakışta görülemeyen riskler varsa, sektör kötüye gidiyorsa, rekabet artıyorsa, marka zayıflıyorsa, zincir kötü yönetiliyorsa, işyerinin avantajları kayboluyorsa, işletmecilik zorlanıyorsa, karlılık genelde düşüyorsa, devir fırsat değil tuzak olur.

Devir bedeli nasıl belirlenir

Faal işletmenin kaça kurulduğu fark etmez, kepenk bir kez açılınca devir bedeli ödenir. Bedel şunlara bağlıdır.

  • Ne kar ediyor? Bir yılın ortalama karı alınır. Kayıtlı bilgi yetmeyebilir, kayıp, kaçak da hesaplanır.
  • Ne risk taşıyor? Markanın gücü, merkezin desteği, bölgenin gelişimi, kira kontratı, usta bağımlılığı, suistimal riskleri tahmin edilir.
  • Piyasa nasıl? Ekonomi canlı, faiz düşük, kredi bolsa, talep fazla, fiyat yüksek olur.

İşletmelerin devir bedeli, riskli ve zor işler için 1-2 yıllık, yeni zincirler için 2-3 yıllık, yaygın zincirler için 4-5 yıllık, çok güçlü zincirler için 6-7 yıllık karına denk görülür. Zincir markaların devir bedellerine bakıldığında, karı ile fiyatı arasındaki yıl oranı benzerdir. Çarşı veya AVM canlıysa bu süre ortalamadan 0,5 yıl fazladır. Ekonomi canlıysa süreler üst sınıra, zayıfsa alt sınıra yaklaşır.

Devirde riskler nelerdir

  • Kişi riski: İşletmeci işe uygun değildir, beceremez, kar edemez.
  • İş riski: İşletme verimsizdir, kar yetersizdir, girişimci ne yapsa kazanmaz.
  • Yer riski: Müşteri potansiyeli yetersizdir, dükkana erişim engellenmiştir
  • Marka riski: Zincir destek veremez, rakipleri karşısında ezilir.
  • Piyasa riski: Piyasa bozulur, ekonomi krize girer, tüketim azalır.

Girişimci önce karını değil riskini hesaplamalıdır. En büyük riskin kişi riski olduğunu bilip, kendinden başlamalıdır.

Nasıl devir alınır

Devralan kendini tanımalı, altından kalkabileceği yükü almalı, fırsatı tuzağı görmeli, işletmenin kazancının yanı sıra riskini de ölçmeli, doğru fiyatı vermelidir. Beyan edilen bilgilerle yetinmemeli, kayıtları incelemeli, fiili durumu yerinde kontrol etmelidir.

Devir alma konusunda deneyimi olmayan girişimci bunları gereği gibi  yapamaz. Araştırma yapamayan, “kazanıyorsa neden devretsin” der, fırsatları kaçırır. Akıllı davranan, F&M den danışmanlık alır, bilgilerin doğruluğundan emin olunmadan bedel ödemez.